“Gakoş” Dadaş”Kavramı:Mütevazi zaviyem den Bir İnceleme.

3

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

M.Hanefi GÜLER Köşe Yazısı

Toplumların kültürel kimlikleri, tarihsel süreçler, devlet politikaları ve yerel dinamiklerin etkileşimiyle şekillenir. Türkiye’de Cumhuriyet döneminden itibaren uygulanan ulus inşası politikaları çerçevesinde etnik, dilsel ve kültürel çeşitliliğin belirli ölçüde homojenleştirilmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde yaşayan Kürt nüfusun kimliksel dönüşümüne yönelik bazı uygulamalar dikkat çekmektedir.
Elazığ özelinde halk arasında kullanılan “Gakoş” ifadesi; kökeni, kullanımı ve anlamı üzerinden ele alalım, ayrıca benzer biçimde kullanılan “Dadaş” (Erzurum) ve “Aboş” (Adıyaman) gibi terimlerle ilişkisi inceleyelim.
👇

Kavramın Kökeni ve Dilsel Arka Plan;

“Gakoş” kelimesi, Kürtçenin çeşitli lehçelerinde yer alan ve “abi”, “ağabey” anlamına gelen “kako” ya da “keko” sözcüğünden türemiştir. Bu tür kelimeler Kürt toplumunda hem saygı hem de samimiyet bildiren hitap şekilleridir. “Gakoş” formu ise bu kelimenin yöresel bir varyantı olarak Elazığ çevresinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu kullanım, yerel halk arasında hem aidiyet hem de bir tür toplumsal dayanışma göstergesi olarak algılanmaktadır.
👇
Devlet Politikaları ve Bölgesel Kimlik İnşası;

Cumhuriyet’in erken dönemlerinden itibaren merkeziyetçi ulus-devlet inşası sürecinde etnik ve dilsel çeşitlilik, genellikle bir “sorun” olarak görülmüş ve tek tip vatandaşlık anlayışı teşvik edilmiştir. Bu süreçte bazı bölgelerde kültürel kimliklerin dönüştürülmesine yönelik çeşitli yöntemler uygulanmıştır. Kimlik inşası çabaları yalnızca resmi dil ve eğitim politikalarıyla sınırlı kalmamış, aynı zamanda yerel halkın kendini tanımlama biçimlerine de müdahale edilmiştir.
👇
Erzurum, Elazığ ve Adıyaman gibi şehirlerde, etnik kimliğin yerine bölgesel ve kültürel kimliklerin teşvik edilmesi bir strateji olarak benimsenmiştir. Bu bağlamda, halk arasında “Dadaş”, “Gakoş” ve “Aboş” gibi terimler yerel aidiyet sembolleri olarak öne çıkarılmıştır. Bu kelimeler, etnik kimlikten ziyade yöresel karaktere vurgu yapan etiketler olarak kullanılmış ve kimi zaman resmi söylemlerde de desteklenmiştir.

Sosyolojik ve Toplumsal Kabul

Her ne kadar bu tür kimlik etiketlerinin yerel halkın kendini tanımlamasında bir etkisi olsa da, bunların toplum tarafından ne ölçüde benimsendiği karmaşık bir sorudur. Bazı kesimler bu terimleri samimi, kültürel bağ kuran ifadeler olarak görmüş; kimileri ise bu terimleri dışsal ve yapay kimlikler olarak değerlendirip mesafeli kalmıştır.

Özellikle Kürt kimliğine sahip bireyler arasında bu tür tanımların etnik kimliği gölgede bırakabilecek nitelikte algılanmasından dolayı eleştirel bir yaklaşım söz konusudur. Kürt kimliğiyle olan aidiyetini güçlü bir şekilde sürdüren bireyler, bu tür bölgesel etiketleri zaman zaman bir asimilasyon aracı olarak değerlendirmiştir. Ancak bu görüş, tüm toplumu yansıtan homojen bir tutum değildir; yerel kimlik ve etnik kimliğin iç içe geçtiği durumlar da sıkça görülmektedir.

Sonuç

“Gakoş” kelimesi, hem dilsel hem de sosyokültürel olarak anlamlı bir ifadedir. Kürtçeden türeyen bu kelime, Elazığ yöresinde samimiyet ve toplumsal yakınlık ifade eden bir hitap şekli olarak kullanılagelmiştir. Bununla birlikte, kavramın tarihsel ve sosyopolitik bağlamı dikkate alındığında, yalnızca bir kelimenin ötesinde kimlik, aidiyet ve toplumsal hafıza ile ilişkili bir olgu olduğu görülmektedir.

Bu tür terimlerin devlet politikalarıyla, halkın kendi kimliğini tanımlama biçimleriyle ve toplumsal dinamiklerle nasıl şekillendiğini anlamak; Türkiye’deki kimlik tartışmalarını anlamak açısından da önemli bir katkı sunar. Gakoş, bu bağlamda, hem kültürel bir sembol hem de kimlik politikalarının yerel izdüşümlerinden biri olarak değerlendirilebilir.
Kalın sağlıcakla

0x5fe8a1cd 0x7a30a792 0x9ea9950d 0xa0195aa6 0xdb7c5169 bingöl haberleri köşe yazısı orhan kaya serdar kaan